Yashil binolar barqaror rivojlanish konsepsiyasining asosi bo‘lib, ekologik izni kamaytirish, resurslardan oqilona foydalanish va energiya samaradorligini oshirishda muhim rol o‘ynaydi. Bu borada eng mashhur xalqaro sertifikatsiya tizimlari – LEED (Leadership in Energy and Environmental Design) va BREEAM (Building Research Establishment Environmental Assessment Method) – o‘zining keng qamrovli yondashuvi bilan ajralib turadi. Har ikkala tizim ham binolarning ekologik ko‘rsatkichlarini baholaydi, biroq ularning falsafasi, baholash mezonlari va jarayonlari jihatidan farqlari mavjud.
Yondashuv Falsafasi: Amerikacha Tuzilma vs Britancha Tuzilma
LEED tizimi AQShda ishlab chiqilgan bo‘lib, uni GBCI (Green Business Certification Inc.) yuritadi. Bu tizimda har bir loyiha aniq mezonlar asosida ball to‘playdi: energiya samaradorligi, suvni tejash, joy tanlovi, ichki havo sifati va innovatsion dizayn asosida.
BREEAM esa Buyuk Britaniyada ishlab chiqilgan bo‘lib, BRE (Building Research Establishment) tomonidan yuritiladi. Bu tizim barqarorlikka erishishda mintaqaviy standartlar va ilmiy asoslangan yondashuvga tayanadi. BREEAM tizimi loyihaning barcha bosqichlarini: dizayn, qurilish, ekspluatatsiya va hatto buzib tashlash bosqichini ham baholaydi.
Baholash Tuzilmasi va Kategoriyalar
LEED kredit asosida ishlaydi. Loyihalar «Certified», «Silver», «Gold», va «Platinum» darajalariga erishishi mumkin. Har bir bo‘limda minimal talablar mavjud va umumiy ball miqdori asosida daraja belgilanadi.
BREEAM esa foizlik tizimida baholaydi: «Pass», «Good», «Very Good», «Excellent» va «Outstanding». Baholash umumiy natijaga emas, har bir kategoriya bo‘yicha erishilgan ko‘rsatkichlarga asoslanadi.
| Ko‘rsatkich | LEED | BREEAM |
|---|---|---|
| Baholash formati | Ball tizimi | Foizlik tizimi |
| Baholash darajalari | Certified – Platinum | Pass – Outstanding |
| Hududiy moslashuv | Global, lekin AQSh bazali | Yevropa va boshqa mintaqalarga moslashtirilgan |
| Baholash bosqichi | Dizayn + Qurilish | To‘liq hayot sikli (LCA)ga asoslangan |
Modellashtirish va Texnik Talablar
LEED energiya modellashtirishda ASHRAE 90.1 kabi standartlarga tayansa, BREEAM binoning hayotiy davri tahliliga (LCA) alohida e’tibor qaratadi. Shuningdek, BREEAM loyihalovchilardan iqlimga moslashtirilgan ekologik strategiyalarni talab qiladi.
Hujjatlashtirish va Mustaqil Tekshiruv
Har ikkala tizimda ham mustaqil baholovchilar ishtirok etadi. LEED ko‘p hollarda murakkab hujjatlar va qat’iy verifikatsiya bosqichlarini talab qiladi. BREEAM esa sertifikatlashtirilgan baholovchi (BREEAM Assessor) tomonidan butun jarayon davomida hamrohlik qilinadi.
Narx va Amalga Tatbiq Etilishi
LEED odatda katta hajmli va xalqaro ko‘lamdagi loyihalar uchun mo‘ljallangan, byudjet va vaqt talabi yuqori bo‘lishi mumkin.
BREEAM esa ko‘proq Yevropa va Britaniya bozorlariga mos keladi. Ba’zida loyihalarda mahalliy tizimlar bilan integratsiya qilish imkoniyati yuqori.
| Ko‘rsatkich | LEED | BREEAM |
|---|---|---|
| Narxi | Yuqori | O‘rta – yuqori |
| Jarayon muddati | 6–12 oy | 4–10 oy |
| Moslashuvchanlik | Xalqaro loyihalarga mos | Yevropa mintaqalariga moslashuvchan |
| Ekspertlar tarmog‘i | GBCI bilan bog‘liq | BRE akkreditatsiyasi talab etiladi |
Xulosa: Qaysi Sertifikat Kim Uchun?
Agar siz Amerikada ishlab chiqilgan, global darajadagi keng qamrovli baholash tizimini istasangiz va loyiha jahon darajasida e’tirof etilishi kerak bo‘lsa – LEED ideal tanlov.
Agar siz hayotiy sikl tahliliga asoslangan, texnik jihatdan puxta va ekologik ehtiyotkorlik bilan yondashgan loyihani rejalashtirayotgan bo‘lsangiz – BREEAM siz uchun eng maqbul yechim bo‘ladi.
Agar ushbu maqolani rasmiy blog post formatida Word/PPT fayli shaklida istasangiz, tayyorlab berishim mumkin. Yana boshqa sertifikat tizimlarini (EDGE, Mostadam, Green Star) taqqoslashni xohlasangiz, aytishingiz kifoya.
